ИНГЛИЗ ТИЛИДА ПАССИВ КОНСТРУКЦИЯЛАРНИНГ БЕРИЛИШИ
Бегалиев Шаҳобиддин Юлдашевич, педагогика фанлари номзоди, доцент Андижон давлат университети, Ўзбекистон
Ключевые слова:
мажҳул нисбатдаги конструкция; грамматик кўникма; тақдим этиш; тамойиллар; математик матн; машқ; қоида-кўрсатма, кwант (бўлак, майда бўлакларга бўлиш)Аннотация
Аннотация. Маълумки, бутун жаҳонда нашрдан чиқаётган илмий ахборатлар ва интернет маълумотлари ўзбек тилига тарижима қилинмасдан, аксарият кўп қисми инглиз тилида берилмоқда. Шу сабабли, Ўзбекистон Республикасидаги олий таълим муассасаларида мутахассислиги чет тили бўлмаган факультетларда инглиз тили ўқитишдан асосий мақсад, олий маълумотли мутахассислар ўзининг касбига оид инглиз тилидаги матнларни ўқиб, керакли бўлган маълумотларни қабул қилиш ва мутахассислиги бўйича оғзаки мулоқот қилишга ўргатишдан иборат.
Мутахассисликка оид инглиз тилидаги матнларни ўқиб тушунишда инглиз тилидаги грамматик ҳодисаларни билиш асосий рол ўйнайди ва уларни талабаларга ўргатиш жуда муҳимдир. Мазкур мақола инглиз тилидаги математик матнларда мажҳул нисбатли гапларни (мажҳул нисбатли гаплар математик матнларда 22,4% ташкил қилади) ўқиш жараёнида қийналмасдан тушуниш кўникмасини ҳосил қилиш методларидан бирига
бағишланган. Рецептив грамматикани ўқитишдаги принциплар назарий жиҳатдан таҳлил қилинган. Таниқли психолог ва методик олимларнинг илмий ишларига ассосланиб, математика факультети талабаларига мутахассислиги бўйича матнларни ўқишда мажҳул нисбатли гапларни таниб олиш ва тушуниш учун вербал қоида-кўрсатмаларни квантлар (майдалаб, бўлиб-бўлиб тушунтириш)га асосланиб ишлаб чиқилган. Инглиз
тилидаги математик текстларда энг кўп учирайдиган мажҳул нисбатли гаплар Present Indefinite Passive 59,09%, Present Indefinite Passive 5,72%, Infinitive Passive 25,77% танлаб олиниб «Қоида-кўрсатмалар» тўплами тузилди. «1 - Қоида-кўрсатма» 12 бўлакка бўлинган (a, b, c, d, e, f, g, h, i, g, k, l). Ҳар қайси «Қоида-кўрсатмадан» кейин мажҳул нисбатли гаплар тўғрисидаги берилган маълумотни ўзлаштириш учун машқлар тўплами ишлаб чиқилган. Машқлар «осондан мураккабга» тамойили асосида тузилган. Мажҳул нисбатларни таништириш микротекстларда амалга оширилган. Мажҳул нисбатдаги феъл қизил рангда ажратиб берилган (ёки остига чизиб қўйилган).
Замонавий талаб ва тамоилларга асосланиб тузилган вербал қоида-кўрсатмалар, машқлар тўплами ёрдамида математик факультетининг талабалари мутаҳассислигига оид матнларни ўқишда Инглиз тилидаги мажҳул нисбатли гапларни осон тушуниб, тезда ўзлаштириб оладилар.
Библиографические ссылки
Bardilovskiy A.N. (1999). About combination color and form in coding demonstrativeness. Active method of teaching foreign languages at school and higher school(1), 23-29.
Berman I.M. (1966). The Problems of passive grammar (on the material of English languages). DSc diss. in phil. scien. Moscow.
Begaliyev Sh.Y. (2019). Selection minimum of English passive constructions for understanding while reading mathematical texts. Inovation: Science, Education, Technology, (1). 45-48.
Begaliyev Sh.Y. (1992). Teaching English passive construction while reading mathematical texts by Uzbek students. Andijan state pedagogical institute press.
Jalolov J. (2012).The methods of teaching foreign languages. Tashkent.
Jalolov J.,& Maxkamova. (2015). English languages teaching methodology. Tashkent.
Passov E.I. (1997). The fundamental of methods teaching foreign languages. Moscow. Russian press.
Rubinshtain S.L. (1946). The fundamental of general psychology. Moscow. Uchpedgiz press.
Theoretical fundamental of methods teaching foreign languages at schools. (1981). Moscow. Pedagogic press.
