BOSHLANG‘ICH TA’LIM YO‘NALISHI TALABALARIGA “ELEMENTAR FUNKSIYALAR VA ULARNING GRAFIKLARI”NI O‘RGATISHNING USULLARI VA TADBIQLARI
Ochilova Laylo Temirovna, Buxoro davlat pedagogika instituti o‘qituvchisi
Ключевые слова:
o‘zgarmas qiymat, o‘zgaruvchi qiymat, funksiya, aniqlanish soha, qiymatlar soha, analitik, grafik, jadval, matematika, qiymat.Аннотация
Turli hodisalarni o‘rganishda biz odatda o‘zaro bog‘langan o‘zgaruvchan miqdorlar to‘plami bilan shug‘ullanamiz, shunda ba’zi o‘zgaruvchan miqdorlarning qiymatlari (mustaqil o‘zgaruvchilar) boshqa o‘zgaruvchan miqdorlarning (bog‘liq o‘zgaruvchilar yoki funksiyalar) qiymatlarini aniqlaydi. Masalan, uchburchak tomonlarining o‘lchamlari uning maydonini to‘liq aniqlaydi, aylananing radiusi o‘zgarganda esa uning maydoni o‘zgaradi. Jismning tezligi o‘zgarganda uning ma’lum vaqt oralig‘ida bosib o‘tgan yo‘li o‘zgaradi, o‘tkazgichning qarshiligi o‘zgarganda, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan oqim kuchi o‘zgaradi(induktivlik qonuni), ma’lum bir haroratda berilgan gazning hajmi uning bosimi bilan aniqlanadi. Shunga o‘xshash maqshlar funksiya tushunchasining manbai bo‘lib xizmat qiladi. Faqat bitta emas, balki bir nechta miqdorlarga ham bog‘liqliklar ham mavjud bo‘ladi. Masalan, to‘rtburchakning maydoni ikkita kattalikka (uzunlik va kenglik) bog‘liq, parallelepipedning hajmi esa uchta (uzunlik, kenglik, balandlik)ga bog‘liq. Bunday bog‘liqliklar bir nechta o‘zgaruvchilarning funksiyasi tushunchasiga olib keladi. O‘zgaruvchan miqdor (funksiya) tushunchasi matematik tahlilning markaziy tushunchalaridan biridir. Funksiya tushunchasi matematikaning asosiy tushunchalaridan biri bо’lib, u ikkita (umumiy holda bir necha) о’zgaruvchi miqdor orasidagi bog‘lanishdan kelib chiqadi Maqolada ijtimoiy yo‘nalishdagi talabalarga “Funksiyalar va ularning grafiklari” mavzusini o‘rgatishning usullari haqida ma’lumot berilgan.
Библиографические ссылки
“O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida” Prezident farmoni 2019-yil 8-oktabrdagi PF-5847-son Farmoni
“Matematika ta’limi va fanlarini yanada rivojlantirishni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi fanlar akademiyasining V.I.Romanovskiy nomidagi matematika instituti faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori 2019-yil 9-iyul
Begimqulov U.Sh. Pedagogik ta`limda zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etishning ilmiy – nazariy asoslari. – T.: Fan, 2007. – 164 b.
Yunusova D. Bo`lajak matematika o`qituvchisini innovatsion faoliyatga tayyorlash nazariyasi va amaliyoti. – T.: Fan, 2009. – 165 b
Gaziyev A. va boshqalar. Funksiyalar va grafiklar. O‘quv qo‘llanma “Voris nashriyoti. T. 2006 y 458 b.
Alimov Sh. Xolmuhamedov O. Algebra. 8-sinf. O‘qituvchi T. 2014-yil
